دانلود اقدام پژوهی چگونه توانستم علاقه مندی به شرکت در نماز جماعت را در دانش آموزانم نهادینه سازم ؟
فرمت فایل word و قابل ویرایش
تعداد صفحات 29 صفحه
قیمت 2500 تومان
قسمتی از مجموعه
چکیده:
نماز، آرام بخش روان و اطمینان دهنده قلب هاست و هرگونه یأس و ناامیدى و پوچ گرایى را از انسان دور مى سازد. خداوند متعال در قرآن کریم مى فرماید: وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِکْرِی» (طه: 14)؛ نماز را براى رابطه دائمى با من و یاد من به پا دارید. این رابطه، آدمى را از هرگونه انحراف و غفلتى بازمى دارد. نماز روح نظم و انضباط را در انسان به وجود آورده، زمینه ساز حرکت تکاملى او مى شود. إِنَّ الَّذِینَ عِندَ رَبِّکَ لاَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَیُسَبِّحُونَهُ وَلَهُ یَسْجُدُونَ»(اعراف: 206)؛ همانا مقربان درگاه پروردگارت از پرستش او سرکشى نمى کنند و او را تسبیح مى گویند و براى او سجده مى کنند. پرستش، نوعى رابطه خاضعانه و ستایش گرایانه و سپاس گزارانه است که انسان با خداى خود برقرار مى کند. این نوع رابطه را انسان تنها با خداى خود مى تواند برقرار کند. پرستش نشان دهنده امکان و یک میل در انسان است؛ امکان بیرون رفتن از مرز امور مادى و میل به افق بالاتر و وسیع تر. چنین میلى و چنین عشقى، از مختصات انسانى است. به عبارت دیگر، هدف اصلى از عبادت، راه یافتن به جوار آن کمال مطلق و هستى بى پایان و انعکاس پرتویى از صفات کمال و جمال او در درون جان است که نتیجه اش، فاصله گرفتن از هوا و هوس ها و روى آوردن به خودسازى و تهذیب نفس است. نماز، رمز پیوند خلق با خالق است و ارتباط مستمر آنها را با خدا تضمین مى کند. نماز، طبیب انسان است و سلامتى انسان را تضمین مى کند. نماز واقعى پیوند انسان را با خدا چنان محکم مى کند که در برابر هر کار و هر برنامه، او را حاضر و ناظر و مراقب اعمال خویش مى بیند. این مزیت، که خود اوج تربیت است، در نماز جماعت به بى نهایت مى رسد. نماز جماعت نهایت شکوه عبادت حق تعالى و نمایش انسجام و وحدت مسلمانان و یکپارچگى آنان در باور و عمل به اعتقادات اسلامى است. رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند: اگر تعداد نمازگزاران صفوف جماعت از ده نفر فراتر رود، پاداش هر رکعت آن آن قدر زیاد مى گردد که حتى اگر تمام آسمان ها کاغذ شود و دریاها مرکب، و همه درختان قلم گردند و همه فرشتگان مأمور نوشتن آن، نمى توان پاداش آن را ثبت نمود و پاداش آن فقط درخور محاسبه ذات بى کران الهى است» (رضوان طلب، 1373، ص 185). نماز جماعت از یک وسیله میان عبد و معبود فراتر مى رود و جنبه اجتماعى و سیاسى و تشکل به خود مى گیرد و معنویت، تعالى اجتماعى و توسعه فرهنگ اسلامى را به دنبال مى آورد.
از سوى دیگر، مدارس به عنوان مهم ترین نهاد تعلیم و تربیت، نقش بسزایى در ترویج فرهنگ و ارزش هاى اسلامى و انقلابى و ترویج فرهنگ نماز و نماز جماعت در بین نسل جوان، و تعمیم آن دارند. نماز جماعت مدارس، کانون تربیت عملى فرهنگ و ارزش هاى اسلامى و محل عینیت بخشى به آموخته ها، با حضور مدیران، مربیان و دانش آموزان در صف هاى منظم در درگاه حق تعالى مى باشد. انجام اعمال عبادى نماز جماعت به صورت یک دست و منظم، بیانگر این حقیقت است که اگر افراد مسلمان به دلخواه خود و به صورت اختیارى، همه با هم و در کنار هم براى احیاى شعائر اسلامى پیش قدم شوند و مصمم به انجام آن گردند، به همین نسبت خواهند توانست در سایر امور دین پیشگام بوده و با بهره گیرى از نیروى ایمان و استعدادهاى موجود، قله هاى کمال را تسخیر کنند. هرگاه این رفتارها به صورت مداوم و مستمر صورت بگیرد، نمازگزاران از خلّاقیت ها و صفات پسندیده افراد صالح بهره برده و از آنها متأثر مى شوند؛ درنتیجه، به اصلاح و خودسازى پرداخته و این شکوفایى را به جامعه نیز سرایت خواهند داد. نماز جماعت علاوه بر محل نیایش بودن، منبع اشاعه فرهنگ اسلامى و به نمایش گذاشتن قدرت و اقتدار امت اسلامى نیز مى باشد.
مقدمه
اسلام دین فرهنگ، و در فرهنگ اسلامى، محور اصلاحات فرهنگ سازى است. فرهنگ عصاره زندگى اجتماعى است و به وسیله فرهنگ است که انسان از جهات مختلف با مردم پیرامونش همراهى و هماهنگى مى یابد و از مردم جوامع دیگر متمایز و مشخص مى شود. از دیدگاه اسلام، هدف از تعلیم و تربیت، پرورش شوق فطرى کودک نسبت به جمال و جلال الهى، و هدف غایى آن در قرآن، پرستش اللّه و قرب الهى است. در هر جامعه اى، آموزش جامعه پذیرى، فرهنگ پذیرى، رشد و پرورش شخصیت، انسجام و وحدت، و پرورش سیاسى (علاقه بند، 1387، ص 17) رسالت اصلى مراکز تعلیم و تربیت مى باشد. این مهم از طریق پوشش نیازهاى رشد و توسعه و بهبود شرایط زندگى با بهره گیرى از دانش بومى شده متناسب با فرهنگ مسلط اجتماعى (دین و فرهنگ) و تأثیرگذارى به واسطه داشتن اندیشمندان و نظریه پردازان علمى و کادر آموزشى امکان پذیر خواهد بود. متولیان این امر مى کوشند با برخوردار کردن جامعه از انسان هاى توانمند و سالم و آشنا به دانش هاى بنیادین، ارزش هاى اجتماعى و نمادهاى فرهنگ اسلامى را در عین اشاعه، پویا، جامع، و درون زا نمایند که سازوکار آن نیز آموزش و پرورش» مى باشد. آموزش و پرورش فعالیتى است مداوم و جامع، براى همه؛ براى رشد و تکامل انسان، غناى فرهنگ و تعالى جامعه (مشایخ، 1378، ص 43). بنابراین، ساخت فرهنگى هر جامعه اى ریشه در ساختار تعلیم و تربیت آن جامعه دارد. آنها با برخوردارى از طرفیت انسانى خود، سعى در تولید دانش، فرهنگ سازى و ارائه خدمات دارند (پورعزت و همکاران، 1389، ص 10) و هدف اصلى آنها، توسعه اطلاعات (شخصیت سازى)، توسعه مهارت ها (ایجاد ارزش افزوده)، توسعه شخصیت (دگرگونى) و خلّاقیت و تفکر (شکوفایى استعداد) بوده و ابزار اصلى براى تأثیرگذارى بر فرهنگ و شخصیت افراد، فقط اطلاعات و الگوهاى رفتارى آنهاست. آموزش و پرورش در هر ساحت و عرصه اى که در دستور کار قرار داشته و از طریق برنامه هاى درسى، اعم از پنهان یا آشکار، به عنوان مهم ترین محمل و وسیله آموزش به دانش آموزان عرضه مى شود، لاجرم درصدد نیل به اثربخشى یا اثرگذارى بر مخاطبان است. در عرصه هایى مانند تربیت علمى و فناورى، تربیت بدنى و زیستى، تربیت سیاسى و اجتماعى، تربیت هنرى و زیباشناسى، تربیت حرفه اى و اقتصادى همانند تربیت ارزشى، اخلاقى و دینى، دغدغه اثربخشى در صدر دغدغه هاى مربیان و متولیان نظام هاى آموزشى قرار دارد.
با توجه به مطالب گفته شده، مدارس و نهادهاى فرهنگى و آموزشى به عنوان مهم ترین سازوکار جامعه براى تعلیم و تربیت نسل آتى، باید بتوانند در ایجاد دانش، بینش و نگرش نسبت به آموزه هاى دینى و ارزش هاى اسلامى و ساخت فکرى و فرهنگى آنان اثربخشى مناسبى داشته باشند. نماز رکن دین مبین اسلام، نماد ارزش هاى آن و تجلى قرب الهى، و نماز جماعت مظهر عبادت، شکوه و عظمت، وحدت و انسجام مسلمانان حول محور حبل المتین است. به عبارت دیگر، نماز عصاره فرهنگ و ارزش هاى اسلامى و نماز جماعت اوج وحدت یک نظام فکرى و اجتماعى در ابعاد مختلف است. در اسلام، نماز ستون دین معرفى گردیده و بر جماعت خواندن آن تأکید شده است. نماز و نماز جماعت آثار و برکات زیادى دارد؛ ازجمله اینکه انسان را از معصیت بازداشته و او را در مسیر تعالى نگه مى دارد. بنابراین، از مهم ترین وظایف مدارس و به ویژه مدارس متوسطه، زمینه سازى براى ارائه دانش هاى بنیادین، و تبدیل آنها به ارزش و نماد عملى به منظور تربیت انسان هاى سالم (از نظر جسمى و روانى) و متخصص و متعهد در راستاى فرهنگ مسلط اجتماعى است؛ امرى که نظام اسلامى آن را به عنوان اصلى ترین مأموریت هاى خود دنبال نموده و با انجام فعالیت هایى نظیر ایجاد و تجهیز نمازخانه مراکز آموزشى، اختصاص بخشى از زمان براى حضور دانش آموزان و دبیران در نماز جماعت، و تخصیص بخشى از محتواى درسى به مباحث نماز و نماز جماعت و احکام آن و برگزارى مسابقات اذان و...، سعى در پرورش معنوى دانش آموزان دارد. اما به نظر مى رسد على رغم جدیت و تلاش صادقانه متولیان در تبدیل شدن این فعالیت به یک باور قلبى و درونى شدن آن به عنوان نماد فرهنگ اسلامى، هنوز توفیقات کاملى حاصل نشده و نیازمند واکاوى عوامل مؤثر و برنامه ریزى مناسب با واقعیت هاست
بیان مسئله
در مکتب اسلام، تعلیم و تربیت ارزش ها، جایگاه و نقش اساسى دارند. در اسلام، هدف از تعلیم و تربیت ارزش ها، پرورش شوق فطرى نسبت به جمال و جلال الهى و عشق به ارزش هاست. اسلام نقش اساسى مربى را انتقال ارزش ها نمى داند، بلکه فراهم آوردن شرایطى مى داند که متربى به تجربه واقعى درونى که ریشه در فطرتش دارد گرایش یابد (رحیمى، 1391، ص 1). تعلیم و تربیت به عنوان مختصات و شاخص هاى تعالى حقیقى انسان، محور و غایت حرکت انبیاى الهى شمرده شده است. در نظام اسلامى، آموزش و پرورش به عنوان مهم ترین سازوکار جامعه براى فرهنگ پذیرى و جامعه پذیرى انسان ها، بیشترین نقش را از طریق دبیران صلاحیت دار، مدیران تربیت شده و برنامه هاى درسى مناسب، اعم از برنامه هاى درسى پنهان یا آشکار در آموزش مؤثر ارزش هاى اسلامى به ویژه نشر اعمال دینى دارد. یکى از مهم ترین این اعمال عبادى، نماز و مشارکت در نماز جماعت به عنوان نشانه مسلمانى و وحدت مسلمانان است که باید در مراکز آموزش و پرورش شکل گیرد؛ امرى که در نهاد آموزش و پرورش کشور به صورت یک فعالیت آموزشى از همان روزهاى پیروزى انقلاب اسلامى در رأس امور قرار گرفت. تأکیدات امام راحل قدس سره و مقام معظم رهبرى (مدظله العالى) و نیز آیین نامه ها، بخشنامه ها و دستورالعمل هاى اقامه نماز مدارس، عنایت خاص نظام اسلامى در برپایى نماز و آشنا نمودن نسل گران قدر نوجوان و جوان با وظایف دینى و الهى و اهمیت بخشیدن به نماز را آشکار مى سازد. ستاد اقامه نماز معاونت پرورشى در سال 1369 به منظور ترویج فرهنگ نماز به عنوان اصلى ترین ارزش دینى در وزارت آموزش و پرورش ایجاد گردید و از همان شروع کار، اقدام به تهیه دستورالعمل ها و بخشنامه ها و طرح ها براى تعمیق بیشتر امر نماز و ارسال آن به استان ها و مدارس کشور نمود. هدف کلى از تهیه و تدوین مجموعه دستورالعمل ها، ایجاد روش ثابت و یکنواخت براى اقامه نماز به صورت فراگیر در کلیه ادارات، مراکز و واحدهاى آموزشى و روش هاى هرچه باشکوه تر برگزار نمودن نماز به صورت یک حرکت اصولى و فراگیر در آموزش و پرورش است، به گونه اى که امور دیگر در زمان اقامه این فریضه الهى تحت الشعاع قرار گیرد. از مباحث مورد تأکید ستاد اقامه نماز معاونت پرورشى مى توان به موارد زیر اشاره کرد:
- موضوع نماز را در مدارس به طور جدى مطرح نموده و براى آن جایگاه خاصى قایل شوند.
- در کلیه مراکز آموزش و پرورش، محلى براى برگزارى نماز تعیین شود و فضاى عمومى این مراکز، همواره مشوق دانش آموزان و دانشجویان براى اقامه نماز و زنده نمودن فرهنگ نماز باشد.
- در طرح هاى ساختمانى جدیدمراکزآموزش وپرورش، محل نمازخانه به صورت شاخص موردنظر قرار گیرد.
- در اردوها، برنامه ها و جشنواره هاى آموزشى، فرهنگى، هنرى و ورزشى با فرا رسیدن وقت نماز، اذان اقامه شود.
- انجمن اولیا و مربیان در جلسات و برنامه هاى خود، والدین را بر امر نماز فرزندان توجیه و تشویق نموده و نسبت به تشویق والدین براى ساخت نمازخانه در مدارس اقدام نمایند.
- از شخصیت هاى مذهبى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى براى شرکت در مراسم نماز جماعت مراکز آموزش و پرورش دعوت به عمل آید. بین مدارس و مساجد همجوار آنها ارتباط برقرار شود و دانش آموزان براى شرکت در مراسم نماز جماعت و جمعه ترغیب شوند.
- در کتابخانه ها جایگاه ویژه اى براى کتب مربوط به نماز اختصاص یابد و نسبت به جمع آورى آثار منتشرشده در خصوص نماز اقدام شود تا در اختیار علاقه مندان قرار گیرد.
- کلیه دبیران، دبیران و اساتید مراکز آموزشى به روش هاى مناسب با فلسفه نماز آشنا شده، شیوه هاى اثرگذارى بر دانش آموزان و دانشجویان را بیاموزند (مجموعه اى از آیین نامه ها، بخشنامه ها، دستورالعمل ها و طرح هاى اجرایى اقامه نماز مدارس، ص 105).
- از به کاربردن روش هاى نامطلوب، تهدید و تطمیع و اجبار دانش آموزان براى اقامه نماز پرهیز شود (ستاد اقامه نماز، 1380).
على رغم این تدابیر، به نظر مى رسد هنوز نماز و نماز جماعت در مدارس نهادینه نشده و نیازمند واکاوى عوامل مؤثر براى برنامه ریزى بهتر است. همچنان که سادتى و جوادى (1376) در تحقیقى تحت عنوان عوامل مؤثر در ترغیب دانش آموزان به نماز، با تأکید بر عوامل درون مدرسه اى» نشان دادند: بین گرایش دانش آموزان به نماز و میزان محبوبیت مربیان تربیتى در نزد آنان رابطه وجود دارد. و مهم ترین عوامل مؤثر در عدم گرایش بعضى از نوجوانان به اصل نماز، به ترتیب شامل نداشتن انگیزه قوى، عادت نداشتن به خواندن نماز از دوران کودکى، ندانستن فلسفه و اسرار نماز، ترجیح دادن تفریح و سرگرمى (به علت جاذبه بیشتر آن در نزد این عده)، حل نشدن برخى از مسائل اعتقادى مانند مسئله خدا، معاد و... در نزد این گروه از نوجوانان مى باشد.